1939 – 1949:ΚΑΤΟΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΕΜΦΥΛΙΟΣ

10 χρόνια που συγκλόνισαν τη Χώρα και επηρέασαν όσο ποτέ άλλοτε την πολιτική και κοινωνική της ζωή ιδιαίτερα μετά τη συντριβή της Εθνικής Αντίστασης το Δεκέμβρη του 1944

1939,
Απρίλιος: Κατάκτηση της Αλβανίας από τους Ιταλούς.
Υπογραφή γερμανοσοβιετικού συμφώνου.

1940
Αύγουστος: Ιταλικό υποβρύχιο τορπιλίζει Ελληνικό θωρηκτό στην Τήνο.
Οκτώβρης: (26/10) τελεσίγραφο Ιταλών στην Ελληνική κυβέρνηση από τον Ιταλό πρεσβευτή Grazzi. Ο Μεταξάς ήθελε να ενδώσει, αλλάζει στάση διερμηνεύοντας το φρόνημα του Ελληνικού λαού αλλά και μετά τη συνομιλία του με το βασιλιά και την παρέμβαση του Άγγλου πρεσβευτή.
Παραβίαση των Ελληνοαλβανικών συνόρων, είσοδος της Ελλάδος στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Δύο αλβανικές ταξιαρχίες αρνούνται να πολεμήσουν στο πλευρό των Ιταλών.
Η Χώρα βρίσκεται υπό τριπλη κατοχή.
Επιστολή Ζαχαριάδη από τις φυλακές της Κέρκυρας (όπου ήταν φυλακισμένος από το 1936) που μεταξύ των άλλων γράφει:
«…ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη, σπίτι με σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.»

 1941
29/1: Θάνατος του Μεταξά.
Απρίλιος: Γερμανοί και Βούλγαροι επιτίθενται στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, ο στρατηγός Τσολάκογλου παραδίδεται και υπογράφει με το χιτλερικό στρατηγό Ντίτριχ πρωτόκολλο παράδοσης και διάλυσης του Ελληνικού στρατού ενώ οι μάχες συνεχίζονταν και παρά τις αντίθετες διαταγές, αυτοκτονεί ο Πρωθυπουργός Κορυζής, διορίζεται Πρωθυπουργός ο Ε. Τσουδερός , η Βέρμαχτ μπαίνει στην Αθήνα, οι κατακτητές αναθέτουν στον Τσολάκογλου το σχηματισμό κυβέρνησης.
Στη Χώρα υπάρχουν δύο κυβερνήσεις, αυτή των δωσιλόγων και αυτή που διέφυγε στην Αϊγυπτο.
Μάιος: καταλαμβάνεται η Κρήτη,
Ο βασιλιάς και η κυβέρνηση εγκαταλείπουν τη Χώρα.
Γλέζος και Σάντας κατέβασαν τη σβάστικα από την Ακρόπολη και ύψωσαν την Ελληνική σημαία.
Ιούνιος: εισβολή των χιτλερικών δυνάμεων στην τότε Σοβιετική ΄Ενωση
Ιούλιος: Ιδρύεται το ΕΑΜ (6η ολομέλεια ΚΕ του ΚΚΕ)
Σεπτέμβρης: (9/9): Ιδρύεται ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος – ΕΔΕΣ υπό τον Ζέρβα. Ήταν δημιούργημα των αγγγλικών μυστικών υπηρεσιών.
27/9: Ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο – ΕΑΜ με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και τη σύμπραξη μικρότερων κομμάτων και με σκοπούς την αντίσταση κατά των κατακτητών και την επιβολή ενός δημοκρατικού καθεστώτος.
25 – 26/11: Ανατίναξη Γέφυρας Γοργοποτάμου με τη συνεργασία ΕΑΜ – ΕΔΕΣ – ΒΡΕΤΑΝΩΝ.
Στο τέλος της ίδιας χρονιάς οι συνταγματάρχες Μπακιρτζής (παλαίμαχος του Ισπανικού εμφυλίου, είχε πολεμήσει στο πλευρό των δημοκρατικών) και Ψαρρός (δημοκρατικός αξιωματικός) και ο Γ. Καρτάλης κινούνται για το σχηματισμό της Ε.Κ.Κ.Α – Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση.
Χειμώνας 1941- 42: πεθαίνουν 300000 άνθρωποι.
1942
Φλεβάρης: ο βασιλιάς ανακοινώνει το τέλος της δικτατορίας Μεταξά.

1943
Φλεβάρης:
μετά τη νίκη του Σοβιετικού Στρατού στο Στάλινγκραντ και τις επιτυχίες στο μέτωπο του Χάρκοβου οι δυτικοί σύμμαχοι αποφασίζουν απόβαση στην Ευρώπη. Οι σκοποί τους δεν είναι εμφανείς.
16.2: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΔΟΜΕΝΙΚΟ23/2: ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων – ΕΠΟΝ.
Απρίλης: οι χιτλερικοί κατακτητές διόρισαν καινούργια κυβέρνηση δωσίλογων με επικεφαλής τον Ι. Ράλλη. Μαζί με τους Στ. Γονατά και Θ. Πάγκαλο συγκροτούν από ομάδες εξοπλισμένων δωσίλογων τα Τάγματα Ασφαλείας.
Ιούλιος: Ο ΕΛΑΣ εντάσσεται στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (διαφωνούν οι ΄Αρης, Σαράφης,Τζίμας). Η ένταξη αυτή έφερε τον ΕΛΑΣ υπό Βρεταννική εποπτεία, σε στενή συνεργασία με τις αστικές ανταρτικές οργανώσεις του Ζέρβα και της ΕΚΚΑ. ΄Εχει γραφεί ότι ήταν η αρχή του τέλους του ΕΛΑΣ.
Μάχες μεταξύ αντιστασιακών οργανώσεων, η αντιδικία με το ΕΑΜ οδηγεί τις άλλες οργανώσεις στην επιρροή των Βρετανών. Ο Ζέρβας (αρχηγός του ΕΔΕΣ) συνεργάζεται με την κυβέρνηση των δωσιλόγων, παίζει ανοιχτά το παιχνίδι των Βρετανών.
Σκοπός όλων είναι να στραφούν κατά του ΕΑΜ και της κυριαρχίας του μετά την απελευθέρωση. Οι Βρετανοί σταματούν την βοήθεια στο ΕΑΜ και ενισχύουν μονομερώς τις αντικομμουνιστικές οργανώσεις.
Συνθηκολόγηση της Ιταλίας, χιλιάδες Ιταλοί συλλαμβάνονται από τους γερμανούς ενώ μικρές ομάδες εντάσσονται στις αντιστασιακές οργανώσεις.
Το ΕΑΜ παραμένει κυρίαρχο, ο ΕΛΑΣ ενισχύεται με την παράδοση του οπλισμού των Ιταλών (Μεραρχία Πινερόλο), η δύναμή του ανέρχεται σε 10.000 ενόπλους.
Οι Βρετανοί δεν πίστεψαν ποτέ ότι το Ελληνικό Πρόβλημα θα μπορούσε να επιλυθεί ειρηνικά, σχεδίαζαν στρατιωτική επέμβαση με σκοπό τη συντριβή του ΕΑΜ.
Δεκέμβρης:1/12: Διάσκεψη της Τεχεράνης, Ρούσβελτ, Τσώρτσιλ, Στάλιν συμφωνούν να συνεχίσουν τον πόλεμο μέχρι τη συντριβή του ΄Αξονα και μετά τον πόλεμο για τη στενή συνεργασία για την επιβολή σταθερής δίκαιης και δημοκρατικής ειρήνης στον κόσμο. Καθορίστηκαν επίσης και οι ζώνες στρατιωτικής δράσης για τον κάθε σύμμαχο.
13/12: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ.

1944
Γίνεται φανερό το τέλος του πολέμου. Το ΕΑΜ παραμένει πιστό στους ιδρυτικούς του σκοπούς: ελεύθερες εκλογές και δημοκρατία.
Μάρτιος: Δημιουργείται στη Βίνιανη η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης - ΠΕΕΑ (10/3) , υπό την καθοδήγηση του Σβώλου και με σκοπούς:
- την οργάνωση και καθοδήγηση του απελευθερωτικού αγώνα,
- τη διοίκηση των ελεύθερων περιοχών,
- την εξασφάλιση της λαϊκής κυριαρχίας σε ολόκληρη τη Χώρα.
Με επιστολή της ΠΕΕΑ ζητείται από τον Τσουδερό η δημιουργία κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Το αίτημα απορρίπτεται.
Απρίλιος:
Η ΕΚΚΑ εξουδετερώνεται και δολοφονείται ο ηγέτης της Ψαρρός (ταγματάρχης Ζούλας). Η δραστηριότητα τους ΕΔΕΣ περιορίζεται στην περιοχή της Ηπείρου και ο ΕΛΑΣ αποσύρεται στα βουνά ύστερα από επιθέσεις των Γερμανών.
Εθνικό Συμβούλιο στους Κορυσχάδες με εκπροσώπους εκλεγμένους από 7000000 πολίτες. Ανάμεσά τους ο πατέρας του πρώην Πρωθυπουργού Σημίτης και ο Σμήναρχος Δημήτρης Μίχου. Επικυρώνει την εξουσία της ΠΕΕΑ.
Εξέγερση στο στρατόπεδο της Μέσης Ανατολής. Χιλιάδες άνδρες στέλνονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Λιβύης και της Ερυθραίας.
Ο Σ. Βενιζέλος αντικαθιστά τον Τσουδερό και στη συνέχει την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Γ. Παπανδρέου.
Μάιος:
Διάσκεψη του Λιβάνου με συμμετοχή εκπροσώπων των κομάτων και των αντιστασιακών οργανώσεων. Οξύτατη επίθεση Παπανδρέου κατά ΕΑΜ και ΕΛΑΣ. Συμφωνία για ένωση όλων των αντάρτικων δυνάμεων της Χώρας υπό την εθνική κυβέρνηση και το Γ. Παπανδρέου. Μετά την επιστροφή των αντιπροσώπων στην Ελλάδα η ηγεσία του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ αποκηρύσει τη συμφωνία. Ο Παπανδρέου δεν δέχεται συμμετοχή 50% της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση. Ακολουθεί η ανεξήγητη στάση της ΠΕΕΑ. Δέχεται συμμετοχή στην κυβέρνηση και στο τέλος αποδέχεται συμμετοχή με 6 ασήμαντα η μικρής σημασίας υπουργεία.
Συμφωνείται με τη συναίνεση των ΗΠΑ η υπαγωγή της Ρουμανίας και της Ελλάδος στη Ρωσική και Βρετανική σφαίρα αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι η διαίρεση των βαλκανίων επικυρώθηκε με τη διάσκεψη της Μόσχας.
Ιούλιος: Σοβιετική στρατιωτική αποστολή με αρχηγό το Συνταγματάρχη Ποπώφ, πέφτει με αλεξίπτωτο και έρχεται σε επαφή με την ηγεσία του ΚΚΕ. Το περιεχόμενο των συζητήσεων δεν ανακοινώνεται παρατηρείται όμως στροφή της πολιτικής του ΕΑΜ. Η αποστολή του συνδέεται με την επικύρωση από την ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ της Συμφωνίας του Λιβάνου. Στο ΚΚΕ την επικύρωση της Συμφωνίας επέβαλλε ο γραμματέας του Γ. Σιάντος.Αμφισβητείται αν γνωρίζουν ότι η ΕΣΣΔ δεν τους στηρίζει πλέον.
Δέχονται να διεκδικήσουν την εξουσία με πολιτικά μέσα.
Σεπτέμβρης:
Συμφωνία της Καζέρτας (Ιταλία). Οι Έλληνες κομμουνιστές συμφωνούν:
- να υπακούουν στις διαταγές των Βρετανών
- να επιτρέψουν την αποβίβαση Βρετανικών στρατευμάτων μετά την αποχώρηση των Γερμανών.
- στην πραγματικότητα στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ
- Ο ΕΛΑΣ τίθεται υπό την καθοδήγηση του Βρετανού στρατηγού Σκόμπυ.
- στη διάλυση των αντάρτικών ομάδων για να αποτελέσουν μαζί με τις Ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολικής τον πυρήνα του Ελληνικού Στρατού που θα υπάκουε στις διαταγές της Ελληνικής κυβέρνησης.
- τη διάλυση των Ταγμάτων Ασφαλείας ( την εποχή εκείνη αριθμούσαν 30.000 άνδρες).
Διαφωνεί ο Σαράφης, συμφωνούν οι κομμουνιστές αντιπρόσωποι που εξέφραζαν τη γραμμή της Μόσχας.
Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου με τη συμμετοχή υπουργών της ΠΕΕΑ.
Ο Σκόμπυ δίνει διαταγή:
- και συγκροτούνται 30 τάγματα 500 ανδρών το καθένα για να χρησιμοποιηθούν στη σύλληψη οπλισμένων πολιτών και τη φύλαξη περιοχών.
- στο Στρατηγό Σπηλιωτόπουλο (στρατιωτικό Διοικητή Αθηνών) για την παράδοση των Ταγμάτων Ασφαλείας στους Βρετανούς, να διαλυθούν η να κρυφτούν. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι δεν έκανε τίποτα.
Οκτώβρης:
(12/10) οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Αθήνα.
3 ημέρες μετά Βρετανικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Σκόμπυ μπαίνουν στην Αθήνα.
Παρά το γεγονός ότι η πραγματική εξουσία ανήκει στο ΕΑΜ δεν εκμεταλλεύεται το κενό εξουσίας των 3 ημερών. Το ΕΑΜ δεν είχε σκοπό να καταλάβει την εξουσία με τα όπλα.Η ουσιαστική εξουσία Παπανδρέου περιορίζεται στην περιοχή των Αθηνών και σε περιοχές που υπήρχαν Βρετανικά Στρατεύματα.
Δεκέμβρης:
Ο Παπανδρέου και το υπουργικό συμβούλιο εξέδωσε επίσημη διαταγή με την οποία όλα τα αντάρτικα σώματα έπρεπε να διαλυθούν μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου.
Κινητοποιούνται οι δωσίλογοι και τα Τάγματα Ασφαλείας και με την ενθάρρυνση των Βρετανών (παρά τη συμφωνία για τη διάλυση τους και την εντολή στο Σπηλιωτόπουλο για την παράδοση τους).
Ο Σκόμπυ διατάσσει την παράδοση του ΕΛΑΣ.
Παραιτούνται οι υπουργοί του ΕΑΜ (3/12). Τη ίδια μέρα οργανώνεται μαζική συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Ο Παπανδρέου επιτρέπει τη συγκέντρωση την οποία στη συνέχεια απαγορεύει ύστερα από πιέσεις των Βρετανών. Το πλήθος άοπλο και ανυποψίαστο κραύγαζε συνθήματα εναντίον του Παπανδρέου αλλά όχι κατά των Βρετανών. Η αστυνομία πυροβολεί εν ψυχρώ τους διαδηλωτές χωρίς να δημιουργηθούν προκλήσεις. Δεκάδες είναι οι νεκροί και οι τραυματίες από την απρόκλητη ένοπλη επίθεση της Αστυνομίας. Αναπάντητο παραμένει ακόμη τοι ερώτημα για το ποιος έδωσε εντολή για την ένοπλη επίθεση (Κυβέρνηση, Βρετανοί, ακροδεξιοί).
4/12 Το ΕΑΜ προκηρήσσει γενική απεργία και μαζική συγκέντρωση. Η συγκέντρωση πραγματοποιείται δίχως επεισόδια. Κατά τη διάλυσή τους οι συγκεντρωθέντες δέχονται επίθεση από διάφορες ομάδες της δεξιάς που ανήκουν στην οργάνωση Χ (αρχηγός του ο συνταγματάρχης Γρίβας). Τα θύματα ξεπερνούν τους 100 νεκρούς. Η κατάσταση οδηγείται στα άκρα. Ο ΕΛΑΣ αρχίζει τις επιθέσεις εναντίον αστυνομικών τμημάτων. Ο Σκόμπυ κηρύσσει στρατιωτικό νόμο. Οι Βρετανοί χάνουν 237 άνδρες και περιορίζονται σε μια μικρή περιοχή των Αθηνών.
12/12: Ο Μιλτ. Πορφυρογένης ως εκπρόσωπος του ΚΚΕ – ΕΑΜ διαπραγματεύεται τους όρους συνθηκολόγησης.
24/12: Επίσκεψη Τσόρτσιλ στην Αθήνα.
31/12: Ο Δαμασκηνός διορίζεται αντιβασιλέας
Μετά τας Δεκεμβριανά
- ο ΕΛΑΣ προσπαθούσε μέσα από διαπραγματεύσεις να αποφύγει το μονομερή αφοπλισμό και να επιτύχει ανακωχή. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η αναποφασιστικότητά του για γενική επίθεση κατά των Αθηνών και η εξάντληση των δυνάμεων του σε περιφερειακές στρατιωτικές επιχειρήσεις (διάλυση ΕΔΕΣ κ. άλ).- > από 15000 συλλαμβάνονται και στέλνονται ως όμηροι στα βουνά. Εξ αυτών 4000 εκτελούνται η πεθαίνουν από κακουχίες. Το μέτρο αυτό αποτέλεσε το αποτελεσματικότερο όπλο της προπαγάνδας της κυβέρνησης της δεξιάς και είχε αποφασιστική σημασία για τη μετατόπιση της λαϊκής συμπάθειας από την αριστερά προς τη δεξιά.
Την ίδια εποχή οι Βρετανοί συλλαμβάνουν >15000 και στέλνονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Β. Αφρικής. Πολλοί από αυτούς δεν ξαναγύρισαν ποτέ.
- ο απολογισμός των Δεκεμβριανών: 33 μέρες συγκρούσεων, 7000 ένοπλοι νεκροί, περίπου 10.000 άμαχοι νεκροί.
Η συντριβή της Εθνικής Αντίστασης είναι πλέον πραγματικότητα.

1945
Διεξάγεται η δίκη των δωσιλόγων. Καταδικάζονται οι 3 κατοχικοί πρωθυπουργοί: Τσολάκογλου, Ράλλης και Δεσποτόπουλος.
Ο Τσολάκογλου σε θάνατο και στρατιωτικη καθαίρεση γιά τη συνθηκολόγηση και ισόβια και στερήσεις γιά τις διευκολύνσεις και την προπαγάνδα, έμεινε στη φυλακή, πέθανε στη φυλακή το έτος 1948.
Ο Ιωάννης Ράλλης καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, πέθανε στη φυλακή το έτος 1946.
Οι υπουργοί τιμωρήθηκαν με μικρότερες ποινές, άλλοι αθωώθησαν και άλλοι έλαβαν ακόμη και αξιώματα.

3/1/1945: Οι Άγγλοι κυριαρχούν σε Αθήνα και Πειραιά. Κυβέρνηση Πλαστήρα.
10/1 Υπογράφεται ανακωχή και αρχίζουν οι συνομιλίες διάλυσης του ΕΛΑΣ που είχε υπό τον έλεγχο του τα 4/5 της Χώρας και ήταν πολύ καλά εξοπλισμένος.
Φλεβάρης: η διάσκεψη της Βάρκιζας (12/2/1945).
- Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να παραδώσει τον οπλισμό του μέχρι 15/3/1945. Προέβλεπε μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣκαι τη δημιουργία εθνικού στρατού.
- Παραχωρούσε αμνηστία για τα πολιτικά αδικήματα. Όμως τα πολιτικά αδικήματα συνδέθηκαν με ποινικά αδικήματα και οι αγωνιστές παραδίδονταν στο έλεος των δημίων του.
Αναπάντητο παραμένει το ερώτημα γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ – ΕΑΜ δέχτηκε να διαλύσει τον ΕΛΑΣ και να παραδώσει 41500 όπλα χωρίς να αποσπάσει τουλάχιστον μια γενική αμνηστία για τους αγωνιστές του?

30/3/1946: (παραμονή εκλογών) αρχίζει τυπικά ο εμφύλιος πόλεμος με την ένοπολη σύγκρουση μεταξύ χωροφυλακής και ανταρτών (πρώην ΕΛΑΣιτες) στο Λιτόχωρο Ολύμπου.συνέχεια εδώ



28/8/1946: ανακοινώνεται επίσημα η δημιουργία του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ υπό το στρατηγό Μάρκο Βαφειάδη.